Horra hor, D´URTX BORDAko zentroaren -Cerdanya eskualdean, hain zuzen ere
Ekialdeko Pirinioetan, kokatua dagoena eta PIRINIOETAKO MENDIKO TXAKURRA aztertu,
hautetsi eta hazten duena- hiru helburuak:
1.- Sortzetiko urritasun ezagunik eta arrazaren estandarrak zigortzen duen urritasun
morfologiko edo psikikorik ez duten abereak lortzea.
2.- "ITXURA-EGITURAZKO EREDUA", "TANKERA" eta "PIRINIOETAKO ESPRESIOA" gordetzen
dituzten abereak lortzea, hauek baitira txakur-arraza txundigarri honek, antzina-antzinatik,
bereizgarri dituen ezaugarriak.
3.- Abere hauek etxeko bat bezala hartuko dituzten pertsonentzat izatea, eta etxea
zaintzeko, etxekoei laguntzeko edota edertasun-txapelketetara aurkezteko erabiltzea.
"Itxura-egiturazko eredutzat" aberearen egitura osatzen duten atalen harmonia
hartzen dugu. "Harmoniatasun" honen maila lortzen ditugun aldagai zoometrikoen
artean aurkitutako korrelazio esanguratsuen kopuru handigoak edo txikiagoak zehaztuko
du. Honela, altuera handiko txakur batek, proportzionalki, buruaren zabalera,
toraxen perimetroa edo zerraren luzera zentimetro batzuk baxuagoa den txakur batek
baino handiagoak eduki beharko ditu. Honako honi esaten zaio "itxura-egiturazko
ereduaren" "harmoniatasun" printzipioa.
Beste alde batetik, "tankera" aberearen egitura osatzen duten atalek funtzio
jakin batekin duten korrelazio harmonikoa da -hots, itxura-egiturazko eredua-.
Honela, PIRINIOETAKO MENDIKO TXAKURRA orografiak eta Pirinioetako mendikateako
klimak moldeatu duten txakarra dugu, -bai morfologiko ikuspegitik bai psikiko
ikuspegitik- eraginkortasun handienez bai artaldeen edo onibarren zaintza eta
babes zereginetara moldatzeko.
"Pirinioetako espresioa" zer den definitzea ez da gauza erraza. MENDIKO txakurraz
mintzatzen garenean eta hau berau deskribatu nahi dugunean, ezin dugu beste edozein
arrazarekin konparatu, oso gertukoa badu ere. PIRINIOETAKO MENDIKO txakurrak buru
paregabea du, oso begirada eder, bare, lasai, kontenplaziozkoarekin...Hau da "Pirinioetako
espresiotzat" jotzen duguna. Ez dago begirada hau duen bestelako txakurrik. Txakur-hazkuntzatik
stop delakoa oso nabaria duten txakurrak baztertzen ditugu: belarriak altuegiak,
kopeta altua edo begiak zabalik, konjuntiba gorria bistan dagoela. Hauek dira
ohizkanpoko burudun txakur txarrak. "Tankera", espresio ahaztezina, samurtasun
eta ameslaria beterikoa, agertzen duten txakurrak hazten ditugu. Baliteke
argitasun hau zerutik, lakuetatik, larreetatik edota Pirinioetako tontorretatik
jasotzea?
M.Guy Mansencal, mundu mailan ospe handiko epai aditua eta Réunion des Amateurs
de Chiens Pyrénéens delakoaren presidente ohia, 20 urteko azterketa baten ondoren,
paregabeko begirada hau hiru baldintzen ondorio dela uste du:
- "Asiako begia, txikia eta bere irisa marroi ilunez koloreztatua duena.
- Garezur-aurpegiera goxoa da, zakartasunik gabe.
- Belarrien tartekatzea baxua da, begien parekoa.
Hauetako baldintza bat ez badago, ez da espresio eder honen miraria gertatuko
eta orduan, PIRINIOETAKO MENDIKO TXAKURRA ez da txakur zuri bat baino izango,
txakur arrunta".
Horra hor, M.Alain Pecoult-entzat, gaur egun RACP delakoaren presidentea dena,
zer den espresio piriniarra delakoa: "espresio atsegina, ameslaria, baina baita
indar lasaiduna ere. Espresio hau lortzeko ondokoak behar dira: arbendol itxurako
begi ilunak, eta, inolako zalantzarik gabe, gauza psikikoa, agerpena".
Guido Massimelloren, Club Amatori Cani dei Pirinei delakoaren gaur egungo presidentea,
hitzetan: "Espresio piriniarra PIRINIOETAKO MENDIKO TXAKURRAren funtsezko puntua
da. Benetan zaila da deskribatzea, baina arraza honen benetako mamia omen da.
Aldi berean samurtasun eta indar sentsazioa, axolagabetasuna eta alaitasuna, begiespena
eta segurtasuna, adierazi zein jakinarazten ditu. "Espresio piriniarrik" ez duen
MENDIKO txakurra ezin da arrazaren ordezkaritzat hartu".
José Luis Ucherrek, gaur egun Club Español del Perro de Montaña de los Pirineos
delakoaren presidentea dena, ondokoa adierazten du: Zaila da "espresio piriniarra"
definitzen ahalegintzea. Hura deskribatzeko modurik ederrena zein berezkoena neskatxa
batengandik entzun nuen. Neskatxak bere laguntxo bati, PIRINIOETAKO MENDIKO txakurraren
jabea zenari, ondokoa galdetzen zion: "Eta txakur bat bada, zergatik begiratzen
du gizaki bat izango balitz?".
Zeren, PIRINIOETAKO MENDIKO TXAKURRAk badu ertzik gabeko burua; bere aurpegiera
guztiak, hots, garezurra, stop delakoa, muturra...gozotasunez biltzen dira, begien
parean tartekatuta dauden belarri txikiekin, masailalbo-hezur irten samarrekin,
eta bekainen arku markatuarekin, arbendol itxurako begiekin, beltzez margotutako
betazal trinkoekin, hain zuzen ere, begi-txokoan murgiltzen direnak, plano horizontalean
kokatzen direlarik, txakurrari edertasun handiko begirada, ia gizaki batena, ematen
diotelarik.
Aurreko guztiari begi hauen kolore epela, hau da, anbar-koloreko marroia, gehitzen
badiogu, begirada lasaia, aldi berean goxoa eta ameslaria, izango dugu. Honako
espresio honek bere indarrik handiena, gure PIRINIOETAKO MENDIKO txakurra etzanda
dagoenean lortzen du, burua gora begira edo aurreko hanketan jarrita, begirada
zeruetzean galduta eta buruak antzinako oroitzapenak gogoratuz, hain zuzen. PIRINIOETAKO
MENDIKO TXAKURraren jabeak ez du inoiz ere ez satai hau, espresio hau ahaztuko.
Horregatik, arraza hau maite dugunok, espresio bitxi hau MENDIKO txakur batengan
"aurkitzen" dugunean, ez dugu zertan egiaztatu behar bere angeluak, neurriak,
proportzioak, jakin badakigu DENA DAGOKION LEKUAN DAGOela".
Joan Ferrerrek, Club Español del Perro de Montaña de los Pirineos delakoaren presidente
ohia eta Reial Societat Canina de Catalunya delakoaren gaur egungo presidentea,
aurreko guztia osatzen du, ondokoa esanez: ""espresio piriniarra" osa dadin, beharrezkoa
da, gainera, begien inguruan boilorra eta ezpainak erabat beltzez pigmentaturik
egotea, eta azken hauek gutxi jausiak egotea, garezurra pixka bat konkortua egotea,
betzulo gaineko zubibegia haziegi ez egotea eta begi azpiko aldea (aurpegi aldeko
angelua) beteta egotea, hau da, muturra eta garezurrarekiko lotura gozoki, inola
ere ez zakarki, egitea".
D´ URTX BORDAk, CLUB ESPAÑOL DEL PERRO DE MONTAÑA DE LOS PIRINEOS delakoaren
bidez, GENERALITAT DE CATALUNYArekin lan egiten dihardu, Europar Batasuneko
LIFE izeneko egitasmoan, hain zuzen ere, PIRINIOETAKO MENDIKO TXAKURRA udan
Pirinioetako mendikatean bazkatzen diren artaldeetan sartzeari dagokionez.
D´URTX BORDA ondoren zerrendatuko diren elkarteetako kide da:
CLUB ESPAÑOL DEL PERRO DE MONTAÑA DE LOS PIRINEOS (Espainia)
REUNION DES AMATEURS DE CHIENS PYRENEES (Frantzia)
CLUB AMATORI CANI DEI PIRINEI (Italia)
REIAL SOCIETAT CANINA DE CATALUNYA (Katalunia)
POSTA-HELBIDEA:
JOAN FERRER i SIRVENT
LA BORDA D'URTX 17538 URTX (Girona)
CATALUNYA TELEFONOA: +34-629-61-33-99 POSTA-ELEKTRONIKOA: joanferrer@labordadurtx.org